Alerjik astım, astımın en sık görülen türüdür. Astımı olan çocukların %90’nında alerjiler de görülmektedir ve bu oran yetişkinlerde %50 civarındadır. “Alerjen” adı verilen polen, akar, küf, toz ve diğer belirli maddelerin solunması astımı tetikler. Alerjik ya da alerjik olamayan astımlı kişilerde soğuk havada egzersiz sırasında, herhangi bir duman solunması, tozlu ortamlarda bulunma ve bazen güçlü kokular nedeniyle astım belirtileri şiddetlenebilir.
Alerjenler her yerde olabileceği için alerjik astımı bulunan kişiler, nelere alerjileri olduğunu detaylı bir şekilde öğrenmeli ve astım ataklarından korunmak için bu alerjenlerden uzak durmalıdır.
Alerjik Astım Nedir?
Eğer alerjik astımınız varsa solunum yollarınız alerjenlere karşı aşırı hassastır ve bu alerjenlere maruz kaldığınızda astım belirtileri görülmeye başlar. Alerjenler, akciğerde bronşların spazm şeklinde kasılmasına neden olur ve solunum yolları iltihaplanarak kısa sürede kalın bir mukus tabakası ile kaplanır. Astım belirtileri (alerjik ya da değil) genel olarak şu şekilde sıralanır; öksürük, hırıltılı nefes alıp verme, nefes darlığı, hızlı nefes alıp verme, göğüs üzerinde baskı hissi.
Alerjik Astımı Tetikleyen Unsurlar Nelerdir?
Alerjik astım genellikle “mevsimsel” alerjenler (bahar aylarında polenlerin artması) nedeniyle görülür. Ancak solunan havada yıl boyu bulunabilecek mantar sporları, toz, haşere parçaları da astımı tetikleyen unsurlar arasındadır. Ayrıca kedi, köpek gibi tüylü ev hayvanlarının da alerjiyi, dolayısıyla alerjik astımı tetiklediği bilinmektedir. Yukarıda saydığım en çok bilinen alerjik astım tetikleyicileri dışında kalan, ancak astım ataklarına yol açabilen bazı diğer alerjenler ve durumlar da bulunmaktadır.
Grip ve nezle gibi üst solunum yollarını etkileyen hastalıklar, aspirin, antibiyotik, kolesterol ve tansiyon ilaçları, sigara dumanı, hava kirliliği, boya, deterjan, deodorant, temizlik kimyasalları ve parfümler, reflü, soğuk havada yapılan egzersizler, toz ve gazlar, gülme, ağlama ve bağırma gibi duygusal tepkiler, adet dönemi gibi hormon seviyelerinin dalgalandığı durumlar astım ataklarına neden olan diğer durumlar arasında gösterilmektedir.
Stres Ve Astım
Stresin direkt olarak astıma neden olmadığı bilinmektedir. Ancak astım atakları stresi arttırır ve stresli bir durumda bu atakların kontrolü zorlaşabilir. Günlük stres bile bazı durumlarda astım belirtilerini şiddetlendirebilir.
Bu nedenle uzmanlar astımı bulunan kişilere stresi kontrol altında tutabilecek rahatlama egzersizleri, nefes alma teknikleri önermektedir. Astım kontrol altına alınmadıkça artan stres; uyku sorunlarına, konsantrasyon eksikliğine, huzursuzluğa, depresyona ve iştahsızlığa neden olabilir.
Bu durumlar astımın belirtileri arasında değildir ancak astım nedeniyle yükselen stresin yol açabileceği bazı sorunlardır.
Çocuğumda Alerjik Astım Olduğunu Nasıl Anlarım?
Her çocukta astım ve alerjik astım belirtileri aynı olmayabilir. Ayrıca bu belirtiler astım ataklarında farklılıklar gösterebilir. Aşağıdaki alerjik astım belirtileri genel olarak görülen belirtilerdir.
- Sık yaşanan öksürük (tek belirti bu olabilir)
- Geceleri yaşanan nedensiz öksürük
- Akşam saatlerinde artan öksürük
- Oynarken, gülerken ya da ağlarken yaşanan öksürük
- Oyun sırasında enerjinin düşmesi
- Hızlı nefes alıp verme
- Göğüs bölgesinde basınç hissi veya göğsün “acıması”
- Hırıltılı nefes alıp verme
- Nefes darlığı
- Boyun ve göğüs bölgesinde bulunan kasların normalden sert olması
- Yorgunluk ve halsizlik hissi
Çocuklarda Alerjik Astım Tanısı Nasıl Konur?
Bebeklerde alerjik astımı belirlemek, bebeğin şikayetlerini söyleyemediği ve astım belirtilerinin başka diğer rahatsızlıklarla karıştırıldığı için çocuklara göre daha zordur. Alerjik astım tanısı için doktorunuz bebeğin ya da çocuğun tıbbi geçmişini inceler ve geçmişte nefes alıp vermeyle ilgili herhangi bir sorun olup olmadığına bakar. Bu noktada size ailenizde alerji, egzama veya akciğer hastalığı olup olmadığını sorabilir.
Yine bu aşamada çocuğunuzda gördüğünüz öksürük, hırıltılı nefes alıp verme, göğüste baskı, nefes darlığı gibi belirtileri doktorunuza detaylı olarak anlatmalısınız. Ön muayene sırasında doktor çocuğunuzun kalp ve ciğerlerini dinleyecektir. Alerjik astım teşhisinin konması için göğüs röntgeni kullanılabilir. Ayrıca akciğerlerin kapasitesini ölçmek için bazı testler yapılabilir. Bu testler sonucunda astımın şiddeti daha kolay belirlenebilmektedir.
Astımı tetikleyen alerjenlerin neler olduğunun net olarak belirlenebilmesi için “alerjen” testi yaptırabilirsiniz. Bu testler astım ataklarından korunmak için uzak durmanız gereken alerjenler hakkında detaylı bilgi edinmenize yardımcı olur. Doktorunuz alerjenlerin tespiti için “alerji testi” dışında, kan testi ve astım ataklarına neden olduğu bilinen “reflü” için özel testler isteyebilir.
Alerjik Astım Tedavisi Nasıl Yapılır?
Astım atakları alerjenler nedeniyle görülüyorsa, ataklardan korunmak için alerjenlerin belirlenerek bu alerjenlerden uzak durmak atılacak ilk adım olmalıdır. Astım ataklarının şiddetine ve sıklığına göre doktorunuz astım ilaçları verebilir. Bronkodilatasyon yaparak etki gösteren ve bronşları genişleterek oksijen alımını artıran “bronkodilatör” kullanılabilir. Ayrıca doktorunuz üst solunum yollarını etkileyen iltihaplanmaları önlemek için iltihabı gideren ilaç reçete edebilir.
Alerjik Astımı Olan Çocukların Sayısı Neden Artıyor?
Ülkemizde Sağlık Bakanlığının bu konuda yayınlanmış bir araştırması bulunmuyor ancak ABD’de yapılan çalışmalar astım hastalığının çocuk nüfusunun %9’unu etkilediğini gösteriyor ve astımın ilk belirtileri çocuk 5 yaşına varmadan görülüyor. Son 20 yılda özellikle çocuklarda giderek artan oranlarda görülen alerjik astımın neden bu kadar yayıldığı konusunda kesin bir bilgi mevcut değil.
Bazı uzmanlar bu durumu çocukların eskiye oranla daha çok hava kirliliğine, toza ve sigara dumanına maruz kalmasına bağlıyor. Diğer uzmanlar, annelerin aşırı korumacı tavrı nedeniyle yeterince hastalık yaşamayan çocukların bağışıklık sisteminin zayıfladığı ve alerjik astım için uygun ortam oluştuğunu savunuyorlar.
Bu konudaki bir diğer görüş ise anne sütüyle beslenen bebek sayısının azalması yönünde. Anne sütünü eksik alan bebeklerde bağışıklık sistemini güçlendiren antikorların da sayısı az oluyor.
Astım Atağı Esnasında Ne Yapmalıyım?
Eğer çocuğunuz astım atağı belirtileri gösteriyorsa, Çocuğunuza bronşları açan ve nefes alıp vermeyi kolaylaştıran bronkodilatörü verin. Belirtilerin ortadan kalkması için 5 ile 15 dakika arasında bekleyin. Eğer belirtiler bu süre içinde azalmazsa ve çocuğunuz atak öncesi yaptığı şeye geri dönmekte zorlanıyorsa bir sağlık kurumuna gitmeniz gerekebilir.
Aşırı hırıltılı nefes alıp verme, sık öksürük, yürüme ve konuşmada zorlanma, dudak ve tırnakların morarması, zor nefes alıp verme astım atağının tehlikeli belirtileri arasındadır.
Bronkodilatörü kullanmanıza rağmen bu belirtiler hafiflemiyorsa vakit kaybetmeden bir sağlık kuruluşuna gidin.