Hamilelik döneminde hem anne adayını hem de bebeği bazı risklerin bekler. Erken doğum da bunlardan birisidir. Vaktinden önce doğan bebeklerde en sık görülen ve çocukluk çağında tamamen görme kayıplarına yol açan göz hastalıklarının başında kısaca ROP olarak anılan prematüre retinopatisi gelir. Gebelik süreci genellikle 9 ay 10 gündür, yani 40 hafta sürer. Bazı gebelikler 41. ya da 42. haftayı da bulabilir. 37. haftadan önce gerçekleşen doğumlara erken doğum denir. 37. haftadan önce doğan bebekler prematüre bebek olarak adlandırılmaktadır.
Hamilelik sürecinde bebeklerde 5 duyu organından ilk olarak dokunma gelişir. Son gelişen duyu organı ise görmedir. Gözün gelişimi hamileliğin son haftasında ve doğumdan sonra da devam etmektedir. Örneğin yeni doğmuş bebekler ağladıklarında göz yaşı üretmezler. Lakrimal bez denilen göz yaşı bezleri doğumdan hemen sonra küçüktür ve 6 hafta süreyle işlevini yerini getiremezler.
Hamileliğin 40. haftasından önce retina tabasındaki kan damarları sağlıklı ve normal bir şekilde henüz tamamen oluşmamıştır. Anne karnında gelişimini tamamen tamamlayamadan dünyaya gelen ve küvezde yüksek oksijen tedavisi gören prematüre bebeklerde gözün retina tabakasında damarların normal gelişimi durarak anormal kan damarları gelişir. Gelişen bu anormal damarlar kolay çatlayarak dışarı sıvı sızmasına neden olabilir.
Damarlardaki sıvı sızması retinayı desteklemekle görevli vitreus jelinin yapısını bozar. Yapısı bozulan vitreus jel retina tabakasının çekilmesine, gerilmesine neden olarak retina dekolmanı dediğimiz retina tabakasının ayrılmasına neden olabilir. Retina dekolmanı tamamen ve kalıcı görme kayıplarına neden olabilen görme sağlığını tehdit eden ciddi bir hastalıktır.
Rop Muayenesi Tek Teşhis Yöntemi
Hastalık herhangi bir belirti vermez ve dışarıdan gözlemlenerek anlaşılamaz. Teşhis için tek yöntem uzman bir hekim muayenesidir. Gebeliğin 31. haftasından önce dünyaya gelen 1500 gram ağırlığından az doğan bebeklerin çok ciddi prematüre retinopatisi riski taşıdığı bilinmektedir. Uzun süreli oksijen tedavisi, sepsis gibi mikrobik enfeksiyonlar, sık tekrarlanan kan transfüzyonu yani kan nakli, tıbben respiratuar distres sendromu olarak adlandırdığımız akut solunum yetmezliği, beyin içi kanamalar prematüre bebeklerde retinopati riskini artıran diğer faktörlerdir.
Prematüre bebeklerde doğumdan sonraki 4-6 hafta içinde ilk ROP muayenesinin yapılması çok önemlidir. Hekim bebeğinizin gözlerini göz bebeklerini büyütecek damlalar yardımıyla detaylı inceleyecektir. Damar gelişimini takip edecek ve düzenli aralıklarla göz muayenesinin yapılmasını talep edecektir. Kontrol sıklığı damar gelişiminin normal ya da anormal seyretmesine, tedavi uygulanıp uygulanmamasına bağlı olarak değişir. Doktorunuz 1-2 hafta ya da birkaç gün aralıklarla takip edilmesini isteyebilir.
Prematüre retinopatisinde tedavi süreci, hastalığın gelişimine bağlıdır. Prematüre retinopatisinin, retina tabakasını etkilediği alanlarına göre 3 bölgede ve şiddetine göre 5 evrede değerlendirilir. Tedavi planı zon olarak ifade ettiğimiz bu alanların ve hafiften şiddetliye göre sıralanan evrelerin değerlendirilmesine göre çizilir. Vakaların büyük bir çoğunluğunda retinal damarlar normal gelişimini zamanla tamamlar, herhangi bir tedaviye gerek kalmadan hastalık kendiliğinden geriler. Fakat hastalık şiddetli seyrediyorsa ve dekolman yani retinanın ayrılma riski varsa uzman doktorunuz tedaviye başlanılmasını isteyecektir.
Retinopatide kullanılan başlıca tedavi metotları lazer, kriyoterapi ve göz içi enjeksiyon yöntemleridir. İleri evrelerde, dekolmanın yani retina ayrılmasının gerçekleştiği durumlarda skleral çökertme ve vitrektomi denilen cerrahi müdahaleler uygulanır. Her hastalıkta olduğu gibi prematüre retinopatisinde de erken teşhis tedavideki başarı şansını artırır. Ebeveynler göz muayenesi yaptırarak hem prematüre retinopatisinin hem de bir çok göz hastalığının neden olabileceği görme kayıplarına karşı çocuklarını koruyabilir.