Gebelikte hızla büyüyen bebeğin ihtiyaçlarını karşılamak, annenin kalp-dolaşım sisteminde bir takım değişiklikler meydana gelir.
Gebelikte Normal Olarak Görülen Değişiklikler Nelerdir?
Hamilelikte kan hacmi artar. Gebeliğin ilk 20 haftasında daha hızlı olmak üzere tüm gebelik sürecinde kan hacmi hızla artar. Kanın plazma kısmı şekilli elemanlara göre daha fazla arttığından kan bir anlamda sulanır.
Kalp debisinde artış olur. Kan hacminin artmasıyla birlikte kalbin dakikada pompaladığı kan hacmi de artar. Kalp atım hacmi %30-50 artar. Gebelik ilerledikçe kalp debisi sırtüstü yatarken büyüyen rahmin ana toplardamara basısından dolayı düşer, yan yatarken artar. İstirahat kalp hızı ortalama 10-20/dakika artar.
Gebelikte kan basıncı değişiklikleri görülür. İlk trimesterde kan basıncı düşer. Kan basıncında düşme eğilimi ikinci trimester ortasına dek devam eder, son 3 ay gebelik öncesi değerlere döner.
Gebelikte Kalp Hastalıklarında Risk Nasıl Belirlenir?
Gebelik ve Kalp hastalıkları’nda kalp hastası gebelerin fonksiyonel kapasiteleri 1’den 4’e dek sıralanır;
Günlük aktivitelerinde kısıtlama olmayan hastalar.
İstirahat ve hafif egzersizde herhangi kısıtlama olmayan, belirgin eforla sıkıntı hisseden hastalar.
Belirgin egzersiz kısıtlaması olan ancak istirahat halinde rahatsızlık hissetmeyen hastalar.
İstirahat halinde dahi sıkıntıları olan, günlük aktivitelerini yapamayan hastalar.
Bu sınıflamaya göre kalp hastalarının gebelikte kadın doğum uzmanının yanı sıra kardiolog gözetiminde fonksiyonel kapasite ve riskleri belirlenir. Gebelik takipleri dikkatle ve yakın gözlem altında yapılmalıdır. İdealinde hamilelik öncesi kardiyolojiden gebelik izni alınmalıdır.
Doğumsal kalp hastalıklarında gebelik nasıl seyreder?
Doğumsal kalp hastalığı olan anne adaylarında gebeliğin seyrini ve annenin sağlığını etkileyen faktörler vardır. Kanın oksijenlenmesinde yetersizlik olup olmaması, morarma olup olmaması, kansızlığın varlığı, ritim bozukluğunun varlığı, kalp yetmezliği varlığı ve akciğerlerde damar direnci(pulmoner vasküler direnç) varlığı gebeliği etkiler. Siyanotik kalp hastalıklarında%45,siyanotik olmayan kalp hastalıklarında %20 bebek kaybı bildirilmiştir. Erken doğum, düşük ağırlıklı doğum riski yüksektir. Bebekte doğumsal kalp anomalisi riski de fazladır.
ASD(Atriyal septal defekt)
ASD’li hastalarda şant akımı soldan sağa ve fonksiyonel kapasite 1 ise gebelik iyi tolere edilir. Çoğunda pulmoner hipertansiyon, siyanoz görülmez. Ancak siyanotik, pulmoner hipertansiyon gelişmiş ve aritmik olan kadınlarda gebelik önlenmelidir, tolere edilmez.
VSD(Ventriküler septal defekt)
Sadece VSD’i olan kadınlar gebeliği iyi tolere eder. VSD’li annelerin bebeklerinde konjenital kalp anomalisi riski%20 dir. Doğum sırasında ve lohusalıkta kan basıncı azalarak pulmoner hipertansiyon varlığında şant yön değiştirebilir.
PDA(Patent ductus arteriosus)
Soldan sağa şantlı PDA’lı kadınlar genelde gebeliği iyi tolere eder. Bazen kalp yetmezliği gelişebilir.
Fallot tetralojisi
Karmaşık bir kalp hastalığıdır. Annenin hematokriti yüksek ise, arteryel oksijen saturasyonu düşükse ve bayılmalar varsa risk yüksektir. Hamilelik tehlikelidir.
Aort koarktasyonu
Hipertansiyon yoksa, kalp yetmezliği ve göğüs ağrısı yoksa gebelik iyi tolere edilir. Hipertansiyon varlığında gebelik öncesi ameliyat yapılmalıdır. Gebelikte fiziksel aktiviteler kısıtlanmalı, kabızlık önlenmeli, kan basıncı kontrolü sağlanmalıdır.
Eisenmenger sendromu
Gebelik önlenmelidir. Anne ölümü %40 olarak bildirilmiştir. Gebelikte bebeğe ait komplikasyon olasılığı da fazladır. Çoğunlukla gebelik sonlandırılır.
Kapak hastalıklarında gebelik nasıl seyreder?
Tüm kapak hastalıklarında kalp kapakçıklarının enfeksiyonunu engellemek için doğumda infektif endokardite karşı tedbir alınıp antibiotik uygulaması doğum öncesi ve sonrasında uygulanmalıdır.
Mitral stenoz (mitral darlık)
Gebelikte en sık görülen kapak hastalığıdır. Çoğu romatizmal kökenlidir. Hafif mitral stenozda sorun oluşmaz. Fonksiyonel kapasitesi düşük olan, kapak alanı orta ileri derecede dar olan olgularda gebelikte kalp yetmezliği, ritm bozukluğu gelişebilir. Bu nedenle orta ve ağır mitral darlığı olan kadınlara gebelikten korunmaları veya kapak ameliyatı sonrası gebe kalmaları önerilir.
Kapak alanı 1.5 santimetrekareden geniş olan, fonksiyonel kapasitesi iyi olan gebeler normal doğum yapabilir. Kapak alanı orta-ileri derecede dar olan hastalarda eylem yakından izlenmeli ve kalp sürekli monitörize edilmelidir.
Mitral yetmezliği
Bulgu vermeyen kadınlar hamileliği iyi tolere etmektedir.
Aort stenozu (aort darlığı)
Kapak alanı 1 santimetrekareden genişse gebelik iyi tolere edilir. Daha ileri kapak darlığı varsa gebelikte klinik durum bozulur. Orta-ağır aort darlığında anne ölümü %15,bebek ölümü %30’ dur.
Aort yetmezliği
Gebelikte iyi tolere edilir. Ağır vakalarda medikal tedavi eklenir.