
Rıfat Ilgaz, 1911 yılında Cide’ de doğmuş; 1993’ te İstanbul’ da yaşamını yitirmiştir. Sinemaya’ da çevrilen Hababam Sınıfı serisi ile tanınan yazar, 1930-1949 yılları arasında yurdun çeşitli ilk ve orta dereceli okullarında öğretmenlik görevinde bulunmuş; daha sonra gazetecilik yapmıştır. Edebiyat dünyasına şiirle giren yazar, hayatı boyunca çok sayıda eser kaleme almış, şiir, hikaye ve roman yazmıştır.
Karartma Geceleri Hakkında
Rıfat Ilgaz’ ın ilk baskısını 1974 yılında Çınar Yayınları’ ndan yapan romanı Karartma Geceleri’ nde kitabı sebebiyle aranan bir öğretmenin yakalanma ile son bulan bir kaçış öyküsü konu edilmektedir. Düşünce özgürlüğü üzerine bir roman olmakla birlikte konuya dair bir panoramayı da ortaya koyması ve 2. Dünya Savaşı yıllarının sıkıyönetim günleri ve İstanbul’ una genel bir bakış sunması bakımından tarihi içerikli, değerli bir romandır.
Karartma Geceleri Özet
Giriş Bölümü: Romanın giriş bölümü bir hapishanenin ve roman kahramanı Mustafa Öğretmen’ in hapishane günlerinin tasviri ile başlar. Bu hapishanede kalan Mustafa Ural, tam olarak neden hapishanede olduğunu anlayamayan bir düşünce suçlusudur. Bir gün hapishanede zircirlere bağlanmış olarak yürürken ‘konuşma’ yasağını deldikleri için Halil ile birlikte taş odaya kapatılırlar. Burada Mustafa Halil’ e öyküsünü anlatırken okur olarak zaman atlaması yoluyla Mustafa öğretmenin hayatına tanıklık ederiz.
Olaylar, İkinci Dünya Savaşı yıllarına denk gelmektedir. İstanbul’ da sıkıyönetim ilan edilmiştir ve sol yönetim ile Turancılar karşı karşıyadır. Romana adını veren ‘karartma geceleri’ uygulanmakta, şehrin güvenliği için geceleri sokaklar karanlığa bürünmektedir. Mustafa Ural, bir Türkçe öğretmeni aynı zamanda da toplumcu bir şair olarak eşi şükran’ la yaşamaktadır.
Karartma geceleri yıllarının İstanbul’unda sol görüşlü bir aydını temsil etmektedir. Dönemin iktidarı tarafından sakıncalılar listesindedir ve kitapları toplatılmaya başlamıştır. Bir gün yolda karşılaştığı bir arkadaşından aranmakta olduğunu öğrenir. İlk başta paniğe kapılır ve durumu kabullenmekte zorlanır. Bunun yanında kendisini hapishane hayatını kaldıracak kadar zinde hissetmemektedir bu sebeple teslim olmak yerine kaçmaya karar verir.
Gelişme Bölümü: Bu süreçten sonra Mustafa için bir kaçışın öyküsü başlar. İstanbul’ da sürekli sığınacak bir yer arar. Gittiği yerlerde zaman zaman ihanete uğrar, kıl payı polisten kurtulur. Gazeteler, haklarında arama emri çıkartılan insanlardan bahsetmektedir. O isimler arasında kendisi de vardır. Cebinde her gün ‘teslim olacağına’ dair bir kağıtla, tedbirli şekilde dolaşmakta, polisten kaçmaktadır.
Bir ara polis tarafından alıkonulsa da kendisini farklı bir kimlikle tanıtarak ve fırıncı bir arkadaşının yardımı sayesinde karakola gitmekten kurtulur. Bu süreçte, evine de uğrayamaz hale gelir. Birgün öğrencisi Aytenle buluşur ve bu buluşmada eşi Şükran’ ın arkadaşı İlhanla ilişki yaşadığına dair izlenime kapılır. O günden sonra şüpheleri giderek büyür.
Sonuç Bölümü: Romanın sonunda Mustafa, Ayten ile buluşacağı bir gün, polise yakalanır. Yakalanmasının ardından romanda yazar, Mustafa’ nın Halil ile kapatıldığı taş hücreye geri döner. Mustafa, savcılığa sevk edilerek, mahkemeye çıkartılır. Romanın sonunda çıkartıldığı adliyede İlhan için mahkemeye gelen karısı ile göz göze gelir.