Menenjit Nedir?
Menenjit, beyin ve omuriliği saran zarların (meninks) ve özellikle en içte yer alan ince zar (pia-mater) ile onun üstünde yer alan örümceksi zarın (araknoit) iltihabıdır. İltihaplanma bu iki zar arasında yer alan örümceksi zar altı aralıktaki beyin-omurilik sıvısında da görülür.
Örümceksi zar altı aralığı beyin ve omuriliği kesintisiz biçimde çevreler. Bu yüzden beyin zarını aşmayı başaran enfeksiyon etkeni, son derece ince olan aralık boyunca yayılan bir enfeksiyona yol açar. Ayrıca beyin boşluğu ile beyin zan arasında birleştirici yollar bulunması nedeniyle enfeksiyon beyin karıncıklarına da ulaşır. Bu ilerlemenin sonucunda iltihap beyin zarı ile beyin-omurilik sıvısı dışında kafa sinirlerinin köklerine, omurilik sinirlerine, ince zar altındaki beyin ve omurilik dokularına da yayılır.
Menenjitte, beyin omurilik sıvısında (BOS) hücre artışı vardır. Bakteriler, viruslar, mantarlar ve çeşitli ilaçlar akut menenjit klinik tablosuna neden olabilir. Viral etkenler ve ilaçların neden olduğu hastalık tablosu hafif seyirli olup, herpes virus enfeksiyonu dışında tedavi gerektirmez ve genellikle kendiliğinden iyileşir. Ancak, bakterilerin oluşturduğu menenjit klinik tablo ağır seyreder. Gelişmiş tedavi olanaklarına rağmen mortalite(ölüm) oranı yüksektir. Erken tedaviye başlanılmaması durumunda mortalite riski artar. Hastalığın erken dönemlerinde menenjit için bildirilen mortalite oranları, %23-59 arasında değişiklik göstermekte, tedavinin gecikmesi durumunda bu oranlar %100’e kadar çıkmaktadır.
Menenjit Belirtileri Nelerdir?
Menenjitte genel belirtiler şu şekildedir.
- Baş ağrısı
- Boyun tutulması
- Mide bulantısı
- Kusma
- Parlak ışığa bakmaktan kaçınma
- Zihin bulanıklığı
- Nöbet geçirme
- Soğuk el ve ayaklar
- Titreme
- Çok hızlı soluk alıp verme
- Eklem ve kas ağrıları
Bebeklerde ve 2 yaşın altındaki çocuklarda bu belirtiler görülmeyebilir. Diğerlerini yeri aşağıdaki belirtiler görülebilir.
- Halsiz, uykulu ya da aşırı hassas olma
- Kusma ya da az yemek yeme
- Çok ağlama(inleme şeklinde ya da çok tiz)
- Yüksek ateş, fakat soluk ve lekeli bir görünüm
- Kafalarındaki yumuşak noktada(bıngıldak) bir şişlik olması
- Kaskatı olma ya da nöbet geçirme
Menenjit Nedenleri Nelerdir?
Menenjite Neden Olan Enfeksiyonun Kaynağı Ve Yayılması
Meningokoklann kaynağı menenjit hastalan ve daha da sık olarak hastalık belirtisi vermeyen taşıyıcılardır. İyileşme dönemindeki hastalar, meningokoklan 2-3 haftadan daha uzun bir süre taşımadıklandan hastalığın yayılmasında önemli rol oynamazlar. Bu nedenle sağlıklı taşıyıcılar meningokokların bulaşması açısından daha büyük tehlike yaratır. Bu kişiler, iyileşme dönemindeki hastalarla aynı süre boyunca enfeksiyonu bulaştırabilirler. Ama sağlıklı taşıyıcıların sayıca çok daha fazla olması, kısa bulaştırıcılık dönemine karşın önemli bir tehlike yaratır.
Bulaşma hemen hemen yalnızca havaya yayılan mikroplu damlacıklar yoluyla gerçekleşir. Hastanın öksürük, hapşırma, konuşma gibi etkinlikleri sırasında çevreye saçtığı damlacıkları solunum yollarına alan sağlıklı kişiler enfeksiyona yakalanabilir. Burun ve yutak yoluyla vücuda giren enfeksiyon etkeninin ilk ve en sık rastlanan belirtisi, soğuk algınlığında görüldüğü gibi burun-yutak iltihabıdır. Ardından mikropların kan yoluyla beyin zarlarına ulaşması sonucu menenjit ortaya çıkar.
Pnömokok ve Haemophîlus influenzae kan yolu dışında kafatası tabanının ön kısmında yer alan etmoit (kalbursu) kemikten geçerek beyne giden koku siniri liflen yoluyla da beyin zarına ulaşabilir.Bunların dışında bazı bakteriler bel ponksiyonu (belden su alma), sinir sistemine yönelik cerrahi girişimler, derin yaralanmalar ve kemik kırıkları yoluyla doğrudan beyin zanna ulaşarak ya da kemik, beyin, omurilik, kulak ve masto-it enfeksiyonlarının ardından menenjite yol açabilir.
Menenjitin Çeşitleri Nelerdir?
Bakteriyel Menenjit
Bakteriyel menenjitin en önemli nedeni Hib bakterisidir.1993 yılından itibaren uygulanan aşı programı sayesinde Hollanda’da bu hastalık hemen hemen hiç görülmemektedir.
Hollanda’da menenjite neden olan diğer mikroplar: meningokok ve pnömokok’tur. Bebeklerde görülen menenjite neonatal menenjit denir ve etkenleri grup B streptokoklar, E. koli ve nadiren listerya’dır.
Bu mikroplara karşı henüz etkili bir aşı geliştirilememiştir.
Viral Menenjit
Çok çeşitli virüslerin neden olduğu viral menenjit nadiren ölümle sonuçlanır. Hastalık genellikle bakteriyel menenjitten daha hafif geçmesine karşın, hastaların bitkin düşmesine, baş ağrısı , yorgunluk ve konsantrasyon bozukluğu gibi uzun süren şikayetlere neden olabilir.
Viral menenjit bakteriyelden daha sık oluşur. Bu tip menenjite karşı antibiyotik kullanımının herhangi bir yararı olmayıp, tek tedavi şekli istirahattir.
Nadiren bazı mantar çeşitleri de menenjite neden olabilirler. Bu tip menenjit genellikle kanser ya da benzeri bir hastalık nedeniyle bağışıklık sistemi zayıflamış hastalarda görülür.
Menenjit Tedavisi
Bakterilerle oluşan menenjitlerde hastalığın olası gidişi tanının zamanlamasına ve tanı ile tedavi arasında geçen süreye bağlıdır. Geçen saatlerin bile büyük önem taşıdığı bu süreçte yüksek ateş, baş ağrısı, zihinsel bozukluklar gibi belirtiler karşısında kalan hekim, birkaç saat içinde hastalık tanısını koyup tedaviye başlamalıdır. Uygun antibiyotik seçimi için gerekli olan laboratuvar testlerinin hemen sonuç vermemesi nedeniyle, menenjitlerin büyük çoğunlukla meningokok ve pnömokok kaynaklı olduğu kabul edilip tedavi buna göre düzenlenir. İlaç ve antibiyotik seçiminde iki temel nokta göz önünde tutulmalıdır: Hastalık etkeninin ilaca duyarlılığı ve ilacın hem kana, hem de beyin-omurilik sıvışma geçme düzeyi.
Menenjitli hastalar, içinde bulundukları tehlikeli durumdan ötürü yoğun bakım birimlerinde tedavi altına alınmalıdırlar. Burada dolaşım ve solunum sistemleri sürekli denetim altında tutularak yabancı cisim yutma, şok, beyin Ödemi gibi tehlikelere karşı önlem alınabilir. Meningokoklara bağlı menenjitte hastanın yanı sıra aile bireyleri ve önlem almadan hastaya yaklaşan kişiler de incelenmelidirler. Bu kişilere koruyucu önlem olarak iki gün boyunca her 14 saatte bir ağızdan 600 miligram rifampisin verilir. Bir yaşın altındaki çocuklarda vücut ağırlığının her kilogramı için 5 miligram, 1-12 yaş arasında ise 10 miligram rifampisin, iki gün süreyle 12 saatte bir verilir. Antibiyotik tedavisine başladıktan 24 saat sonra meningokok menenjiti bulaşıcı özelliğini yitirir.
Aşılama
İnfluenza, pnömokok ve meningokoklara karşı aşı vardır, % 95 koruyucudur. Orak hücreli anemi, fonksiyonel veya anatomik asplenisi (splenektomi) olanlar, nefrotik sendrom veya kronik renal yetmezlik, immunyetmezlik veya immunsupresif tedavi, HIV infeksiyonu ve BOS kaçağı var ise pnömokok aşısı endikasyonu vardır. Meningokokların A, C, Y ve W-135 serogruplarını içeren aşılar mevcuttur. Fonksiyonel veya anatomik asplenisi olan olgular, termina kompleman veya properdin eksikliği olanlar ve hastalığın endemik olduğu bölgelere seyahat edecek olanlara önerilir