Bir bebeğin vajina yoluyla rahim içinden dış dünyaya gelmesi anlamına gelen doğum eylemi belirli sırayı takip eden aşamalar halinde meydana gelir.
Doğumun Birinci Evresi
İlk önce rahim ağzı açılmaya ve incelmeye uygun hale gelir. Normalde arkaya dönük olan rahim ağzı yavaş yavaş öne döner ve yumuşar. Bu aşamada rahim ağzı ile rahim içi boşluğu arasındaki kanalı kaplayan sümüksü tıkaç atılabilir (nişan).Rahim ağzının açılmasını sağlayan gerçek doğum kasılmalarıyla eylem başlar.
Doğum eyleminin birinci evresi kasılmaların başlamasının ardından rahim ağzının bebeğin başının geçişine izin verecek kadar açılmasına (dilatasyon) ve incelmesine (efasman) kadar geçen süredir. Bu açıklık 10 cm olarak kabul edilir.
Bu evre en uzun dönemdir. İlk doğumu yapanlarda 12-14 saat , ikinci yada sonraki doğumda 6-8 saat sürebilir.
Birinci evre 2 kısımdan oluşur;
Latent faz: Eylemin başlamasından rahim ağzının 3-4 cm açılmasına kadar geçen süredir. Kasılmaların sıklık ve şiddeti nispeten azdır. Kasılmalar 15-30 saniye sürer ve 15-20 dakika aralarla gelir. Düzenli yada düzensiz olabilir. En uzun aşamadır.2-6 saat sürebilir.
Aktif faz: 4 cm açıklıktan tam açık olmasına kadar geçen süredir. Kasılmalar yoğun ve güçlüdür. 3-4 dakika aralıklarla 40-60 saniye süren ağrılar olur. Kasılmalar arası dinlenme süresi giderek azalır. Kasılmalar rahatsızlık vericidir. Yürümeyi dahi engelleyebilir. Aktif fazın sonlarına doğru kasılmalar 2-3 dakikada bir gelir ve 60-90 saniye sürebilir. Kasılmalar hiç bitmeyecekmiş gibi gelir. Bel ve perine bölgesinde güçlü basınç hissedilir. Bulantı-kusma olabilir.
Birinci evrenin süresini etkileyen faktörler daha önceden doğum varlığı , kasılmaların şiddeti ve sıklığı ,rahim ağzının açılma ve silinme oranı , bebeğin önde gelen kısmının duruşu ve bebekle doğum kanalı arasındaki ilişkidir.
Doğumun İkinci Evresi
İkinci evre rahim ağzının tam açık olmasından bebeğin doğumuna kadar olan süre olup anne adayının doğuma aktif olarak katıldığı dönemdir. İkinci evreyle birlikte kasılmaların şiddeti azalır ve araları açılır. Anne adayı genellikle yorgundur. Hatta tükenme sınırına gelebilir.
İkinci evrenin özellikleri nedir?
Kasılmaların aralıkları açılmıştır. (2-5 dakika)
İkinci evre genellikle 30-60 dak. sürer, kısa sürebildiği gibi 2 saat da olabilir.
Yoğun ıkınma ihtiyacı duyulur ,makatta basınç oluşur.
Bağırsaklar istemsiz olarak boşalabilir, idrar kaçırma olabilir.
Doğum nasıl gerçekleşir? Annenin görevi nedir?
Bebek çatı kemiği (pelvis) olarak tanımlanan doğum kanalının girinti ve çıkıntılarına kendini uydurabilmek için kanaldan ilerlerken bazı hareketler yapar. Bebeğin kafasındaki kemikler de birbiri üzerine kayarak başın doğum kanalına uyum göstermesini sağlar. Bebeğin başı artık vajina içindedir. Bu noktada annenin ıkınması gereklidir.
Ikınma bebeğin başının makata bası yapmasıyla çoğunlukla bir his olarak oluşur, anne adayı büyük tuvalet ihtiyacı olduğunu ifade eder. Kasılmanın en şiddetli anında derin bir nefes alan anne adayının başı öne kaldırılır, çene göğse değdirilmeye çalışılır. Ikınma esnasında ağız ve burundan hava ve ses kaçmayacak şekilde ,dayanamayacağı hale gelinceye kadar ,nefes içeride tutularak bebek aşağıya itilir.
Ikınma esnasında bağırmak, ses çıkarmak, kasılmayı boşa geçirmekten ve bu evreyi uzatmaktan başka bir işe yaramaz!!.Kasılma bitince ıkınmaya son verilir. İki kasılma arası anne adayı derin nefes alıp vererek dinlenmelidir. Bazen bu arada maske ile oksijen verilir.
Her kasılma ve ıkınma ile birlikte baş biraz daha aşağı iner. Kasılmalar arasında bebek kalp hızında geçici azalma olabilir.
Anne adayı etkin ıkınamıyorsa , ıkınma yetersizse ve bebeğin kalp sesleri düşüyorsa doğuma yardımcı olan ebe rahmin tepe kısmından kasılma ile eş zamanlı olarak karna bastırabilir. Buna rağmen doğum gerçekleşmez ise vakum uygulaması gerekebilir. Ne yazık ki ıkınma ile ilgili olan bu sürecin nasıl olacağı önceden tahmin edilememektedir.
Bebeğin başı aşağıya doğru ilerledikçe çıkıma yaklaşır, saçları dışarıdan görülmeye başlar. Vajina ve makat arasındaki perine başın basısı ile gerilir. Vajina yan duvarının başı sarmasıyla ile birlikte gerekli ise epizyotomi (perinenin bebeğin başının kolay çıkması için doktor tarafından kesilmesi) uygulanır.
Baş çıkıma geldiğinde bebeğin çenesi perine bölgesinden kavranılıp kontrollü bir şekilde doğurtulur. Artık anne adayından ıkınmayı bırakması istenir. Baş doğduktan sonra ağız – burundaki salgılar temizlenir. Bebeğin yüzü yere dönük olarak doğar. Bebeğin başı sağa veya sola döndürülüp doğum kanalından geçmesi sağlanır. Bebek hafifçe aşağı doğru çekilerek önce üstte olan omuz, sonra yukarı doğru kaldırılarak altta olan omuz ve gövde doğurtulur. Bebek bacaklarından yakalanıp göbek kordonu kesilir. Ve bebek hemşiresine verilir. İkinci evre tamamlanmıştır!!
Bebek ısıtıcı bir masaya konulur ve çocuk doktoru tarafından ilk muayene yapılır. Apgar skoru saptanır.
Doğumun Üçüncü Evresi
Doğumun üçüncü evresi plasenta ve kordonun doğumudur. Bebeğin doğumunun ardından kasılmaların sıklığı ve şiddeti azalır. Birkaç kasılma ile plasenta yapıştığı yerden ayrılır. Bu evre 5-30 dakika sürer. Bu süre aşılırsa rahim ağzı kapanır, bu durumda doktor vajinadan el ile girerek plasentayı ayırır, bu işlem genellikle anestezi altında uygulanır. Plasenta ayrılırken bir miktar kanama olur. Plasenta ayrıldıktan sonra rahmin toparlanması ve kasılması için genellikle kalçadan iğne yapılır. Üşüme- titreme hissi oluşması normaldir. Kanamanın devamı halinde el masajı uygulanır.
Epizyotomi açılmışsa dikilir ve genital bölge temizlendikten sonra odasına alınır.
Epidural anestezi uygulanmışsa kateter çıkarılır.
Doğum sonrası genellikle 1 saat sonra yemek yedirilir, anne odada dolaşabilir, duş yapabilir.İlk 24 saat sonrası taburcu edilir.