Soğuk algınlığı, grip, amfizem, alerji, kronik bronşit ya da sigara gibi pek çok neden öksürüğe yol açabilir. Öksürüğün kaynağı ne olursa olsun, bazı bitkiler öksürüğü hafifletmekte yardımcı olabilirler. Bitkilerin bir kısmı ciğerlerdeki mukus veya balgam birikmesi ile ilişkili öksürüklerde etkiliyken, bir kısmı da kuru öksürüğü tedavi etmek için önerilir.
Öksürük için kullanılabilecek şurup, pastil ve göğüs losyonu şeklinde satılan çeşitli bitkisel ürünler de bulunmaktadır. Bitkiler rahatlama sağlayabilir ancak öksürüğün tam olarak tedavi edilebilmesi için ilk önce neden kaynaklandığının teşhis edilmesi ve sonra da buna uygun bir tedaviye başlanması gerekir. Bunlar da ancak doktor muayenesiyle mümkündür.
Kekik
Kekik, bronşit öksürüğü tedavisinde uzun bir zamandır kullanılagelmiştir. Almanya’da kekiğin öksürük, bronşit ve üst solunum yolları enfeksiyonlarına iyi geldiği resmi olarak onaylanmıştır. Kekikte bulunan timol maddesi, bakterileri ve çeşitli mantar enfeksiyonlarını yok edebilir. Bu faydalarının yanı sıra timol, gargaraların, boğaz pastillerinin ve buharlaşan merhemlerin ana maddelerinden biridir. Yakın zamanda Maryland Üniversitesi Tıp Merkezi‘nde yapılan çalışmalar kekiğin öksürüğü rahatlatmak ve akut bronşiti tedavi etmek için yardımcı olabileceğine işaret etmiştir.
Reçete: Bir fincan kaynar suda 2 çay kaşığı kadar ufalanmış kekik yaprağını, 10 dakika demleyin ve süzün. Bal ve limon ekleyerek hem çayın tadını hem de yumuşatıcı etkisini arttırabilirsiniz.
Zencefil
Zencefil antiviral özelliği sayesinde pek çok bitkisel ev reçetesinde kendine yer bulur. Taze zencefili küçük küçük doğrayın, bir tutam toz tarçın ve karanfil ekleyerek bir bardak sıcak suda malzemeleri karıştırın. Hazırladığınız bu bitkisel karışım tıkanıklığa, boğaz ağrsına ve durmak bilmeyen öksürükleri dindirmekte faydalı olacaktır. Sabah,öğlen, akşam bu karışımı içebilirsiniz.
Sığırkuyruğu
Sığırkuyruğu boğmaca, astım, bronşit ve göğüs üşütmeleri dahil olmak üzere akciğer ile ilgili rahatsızlıklarda geleneksel olarak kullanılan bitkilerden biridir. Sığırkuyruğu balgam söktürücüdür, böylelikle ciğerlerdeki mukusun temizlenmesine yardımcı olur. Bu konuda modern tıp, sığırkuyruğunun faydalarını destekleyecek yeterince kanıta sahip olmamasına karşın, asırlardır diyebileceğimiz kadar uzun bir süredir, öksürüğü tedavi etmek için sığırkuyruğuna başvurulmaktadır.
Ekinezya
Hastalıklara karşı savaşta bağışıklık sistemini güçlendiren ekinezyanın son yıllarda git gide daha çok popülerleştiğine şahit oluyoruz. Bakteriyel ve viral enfeksiyonlara karşı önerilen bitki, bronşit gibi öksürük görülen hastalıklara da tavsiye ediliyor. Enfeksiyonla savaşma gücü sayesinde, soğuk algınlığı ve ateşli hastalıklarda ekinezyanın semptomları hafifletebileceği görülmüştür. Diyabet, tüberküloz, bağışıklık bozukluğu (otoimmün) hastalıkları olanlar, karaciğer hastaları ekinezya kullanmamalıdır.
Ada Çayı
Ada çayı öksürüğü yatıştırmakla kalmayıp boğaz ağrısını da dindirir. Antibakteriyel özelliği sayesinde gösterdiği etkisi ile yüksek ateşe de faydası dokunur. Ateşiniz çıktığında biraz ada çayı demleyip soğumasını bekledikten sonra içebilirsiniz. Eğer ter atmak isterseniz sıcak ada çayı da işe yarayacaktır. İnatçı öksürüklerde ve boğaz ağrısında ada çayını bal ile karıştırıp içine limon atarak içmeniz tavsiye edilir.
Ada çayı gargarası çocukları özellikle kış aylarında gribal ve diğer üst solunum enfeksiyonlarından koruyabilecek önemli bir destektir. Akşam yatmadan önce ya da sabahları çocuğunuza ada çayı ile gargara yaptırabilirsiniz.
Not: Hamile kadınlara ada çayı önerilmez.
Kuru Soğan
Soğandan yayılan göz yaşartıcı keskin gaz öksürüğün önüne geçmek için işe yarayacak maddeler içeren reçetelerden biridir. Kendi öksürük şurubunuzu yapmak için soğandan faydalanabilirsiniz.
Doğal öksürük şurubu: Bir baş soğanı ince ince doğrayıp birkaç kaşık bal ile karıştırın. Karışımı oda sıcaklığında kendi haline bıraktığınızda kaptakilerin birkaç saat sonra suyunu saldığını göreceksiniz. Yetişkinler sabah akşam bir – iki yemek kaşığı, çocuklar birer çay kaşığı kadar öksürüğe karşı bu sudan alabilir. İçinde soğan olması sizi korkutmasın, sandığınız gibi ağız kokusuna yol açan bir şurup değildir bu.
Hint Tütünü (Lobelia)
Hint tütünü öksürük ve diğer başka solunum rahatsızlıklarında adı geçen bitkilerdendir. Tıpkı sığırkuyruğu gibi Hint tütününün de balgam söktürücü özelliği bulunur. Balgam söktürücü özelliği sayesinde bitki akciğerlerin mukustan arınmasına yardımcı olur. Hint tütünü ayrıca küçük bronş tüplerini rahatlatarak hava kanallarını açar, spazmları önler ve solunumu rahatlatır. Bitki astım ve kronik bronşit rahatsızlıkları için önerilir.
Meyan Kökü
Yeterince tıbbi kanıt olmamasına karşın meyan kökü öksürük ve boğaz ağrısına karşı etkili olduğuna dair epey ün yapmış bir bitkidir. Kurutulmuş ve soyulmuş kökler kaynatılarak öksürük, boğaz ağrısı, larenjit ve idrar yolları ile bağırsak tahrişi rahatsızlıklarında kullanılır. Meyan kökü balgam söktürücü, öksürüğü bastıran, kesen ve iltihap kurutan bir bitki olarak görülür.
Öksürüğe İyi Gelen Diğer Bitkiler
Nane
Solunum hastalıkları, soğuk algınlığı ve grip tedavisi söz konusu olduğunda kendisine en çok görev düşen bitkilerden biri de nanedir. Nane boğaz ağrısını hafifletmek, nefes almayı kolaylaştırmak ve kuru öksürüğü geçirmek için kullanılır. Nanedeki etkin madde mentol, mukusu inceltir ve bir balgam söktürücü görevi görür. Midesi rahatsız olanlara ve hamilelere önerilmez.
Hatmi Çiçeği
Ebegümeci ailesinden hatmi çiçeği inatçı öksürüklerle savaşmaya yardımcı olabilir. Hem yetişkinler hem de çocuklar, yarım bardak kaynar süte karıştırılacak 4-5 gram hatmi çiçeğini biraz ılıtıp günde 2 defa içebilirler.
Karabiber ve Bal Çayı
Balgamlı öksürüklerde karabiber ve bal karışımını deneyebilirsiniz. Karabiberin kan dolaşımını hızlandırdığı ve mukus akışını kolaylaştırdığı düşünülür. Bal ise zaten doğal bir öksürük ilacı olarak kabul edilir. Bir çay kaşığı taze çekilmiş kara biberi iki çay kaşığı bal ile bir büyük fincan kaynar suda karıştırın. Fincanın ağzını kapatıp 15 dakika çayın demlenmesini bekleyin ve ardından süzerek için.
Okaliptüs
Okaliptüs pek çok öksürük şurubu, pastil, merhem ve buhar banyosunda baş rolde olan bitkilerden biridir. Okaliptüse soğuk algınlığı ve gribi tedavi etmek için sıkça başvurulur ancak bitki özellikle öksürüğü geçirmekte etkilidir. Okaliptüsü farklı biçimlerde örneğin tablet ya da yağ olarak bulabilirsiniz.
Hangi ürünün nasıl kullanılacağını ayrıntılarıyla öğrenmelisiniz. Örneğin buharını solumanız için satılan bir okaliptüs ürününü ağızdan almamalısınız. Bu durumda bitkinin yan etkilerine maruz kalırsınız. Piyasada satılan okaliptüs yağları da damıtılmış ürünlerdir. Saf okaliptüs yağı zehirlidir.
Önlemler ve Uyarılar: Soğuk algınlığından alerjiye kadar öksürüğün pek çok farklı nedeni olabilir. Alerjiden kaynaklanan öksürükte, alerjinin kaynağını bulmadan öksürüğü tedavi etmek zordur. İki haftadan uzun süren öksürükte mutlaka bir doktora başvurulmalıdır. Öksürük tedavisi çoğu kez altta yatan hastalığı tedavi ederek mümkün olur. Bol su içmek boğazın kurumasını önleyerek rahatlama sağlayabilir.
Öksürük için ilaç kullanan kişiler doktora danışmadan bitkisel takviye almamalıdır çünkü bitkiler ilaçlarla etkileşime geçebilir ve yan etkilere neden olabilir. Öksürükle birlikte ateş, kilo kaybı, karın bölgesinde şişlik, kan tükürme, hırıltı benzeri durumlarda vakit kaybetmeden doktora başvurulmalıdır.