Özgüven yani benlik saygısı kişinin kendi kendisine yapmış olduğu değerlendirme sonucunda bu değerlendirmeden memnum olup olmaması, kendisinin beden ve ruhsal olarak yeterli, güçlü, başarılı olup olmaması gibi kavramlara denir. Bu değerlendirmeler sonucunda kişi eğer kendinden hoşnut ise kişinin özgüveni yüksek demektir.
İnsanların özgüveni kendi dünyası ve çevreleri ile ilişkilerde büyük önem taşır. Özgüven kişilerin çevreleri ile kuracağı ilişkinin nasıl olduğunu belirlemedeki en büyük özelliktir. Bir kişinin özgüveninin olmaması diye bir şey olmadığından kişinin düşün yada yüksek özgüvene sahip olduğu durumlar vardır.
Kişinin Özgüven Duygusu Nasıl Oluşur?
İnsanlar doğduğu andan itibaren bilinçli olarak yada bilinçsiz olarak bazı davranışlar sergilerler. Bu davranışlar ile çevresinden özellikle ailelerinden davranışları ile ilgili geri bildirimler alırlar. İnsanlar çocukluk yıllarında yaptığı her davranışın sonucunu çevrelerinden aldıkları geri bildirimler ile değerlendirerek bu davranışının iyi yada kötü bir davranış olduğu sonucuna varır. Eğer çocuk göstermiş olduğu bir davranış sonrasında çevresinden gelen tepkiler iyi yönde ise yani çevresi ona gülümsüyor, takdir ediyor ise yapılan davranış sonrasında çocuk kendisinin bir şey başardığını ve başarılı olduğunu düşüneceğinden bu konuda kendisini yeterli ve başarılı görmeye başlayacaktır.
Bu durumun tam aksi durumda çocuğun sergilediği davranış sonrasında bağırılıp, kızılıp, eleştirilip ve hatta bu davranış sonucunda ceza görüyorsa kendisini yetersiz görecek ve ceza görmeyi hak eden biri olarak düşünmeye başlayacaktır.
Çocukluk döneminde duygusal, fiziksel ya da cinsel açıdan istismara uğrayan, ailesinin beklentilerinin yüksek olan, sık sık hastalanan veya kronik sağlık sorunları yaşayan kişilerin özgüvenleri düşük olmaktadır.
Yaptığı davranışlarda eleştirilen ve yaptığı şeylerin değersiz olduğu gösterilen, sık cezalandırılan , davranışlarında engellenen kişilerin özgüvenleri diğer kişilere göre daha düşüktür.
Özgüven bireyin bir şeyler yapmaya çalışması ve bu çalışma sonucunda başarı yaşamasıyla gelişen bir durumdur. Bazı aileler çocuklarına kötü davranmazlar fakat çocukları için aşırı korumacı davranırlar. Bazı şeyleri çocuklarının yerine yaparlar. Bu davranışlar sonucunda çocuklar kendi başına bir şey yapmadıklarından karşılaştıkları zorlukları yenme duygusu yaşamadıkları için özgüven düzeyi düşük yada özgüveni olsa da altı boş bir özgüvene sahip olacaklardır. Bu şekilde bir özgüven duygusuna sahip bireyler sosyal hayata atıldıklarında yada iş hayatlarında ciddi zorluklar yaşamaya ve çevrelerinden yardım almadıklarında yaptıkları işlerde zorluklar yaşayacaklardır.
İdeal Benlik Ve Gerçek Benlik Arasındaki Fark Nedir?
Her bireyin kendi iç dünyasında bir benlik ve koşulsuzca sevilme isteği vardır. Çocukluk sürecinde doğal olarak sergilenen davranışlar çevre tarafından olumsuz tepkilere neden olduğunda birey kendi doğal davranışından uzaklaşarak çevresinin istediği gibi davranışlar sergilemeye başlar. Bu durumda kişi kendi doğallığı dışına çıkarak ben olmayan bir benlik duygusu yaratmaya başlar. Çevresinin istediği gibi davranışlar sergileyen bireylerin bu ben olmayan belik duygusu ile ideal (doğal) benlik duygusu arasındaki fark büyüdükçe kişi mutsuzlaşır ve kişi sosyal korkular ve depresyona girme gibi durumlara daha yatkın hale gelir.
Özgüven Eksikliğinin Belirtileri Nelerdir?
Özgüven eksikliği bulunan bireylerde oluşan davranışlardan bazıları şu şekilde sıralanabilir.
- Bir işte karar almakta zorluk çekmek.
- Karşılaştıkları zorluklar karşısında sürekli başkalarına ihtiyaç duymak.
- Yapacakları işlerde kendileri adına riskler alamamak.
- Çevreleri ile ilişkilerinde sınırları koyamamak.
- Başkaları tarafından kullanıldıklarını halde bu duruma hayır diyememek.
- Topluluk karşısında konuşma yapmakta zorluk yaşamak.
- Sahip olduğu fikirleri söyleyememek, söylerse fikirlerinin onaylanmayacağını yada küçük görüleceğini düşünmek.
- Utangaçlık, suçluluk ve sevilmeme hissini yaşamak.
- Kendisine karşı yapılan eleştirilerde hassas davranmak.
- Karamsarlık gibi bazı depresyon belirtileri göstermek.
- İçine kapanık asosyal bir yaşam sürmek.
- Kendisini bazı konularda yetersiz ve başarısız görmek.
- Vücudunun fiziksel görüntüsünden hoşlanmamak.
- Başarılı olduğu yönleri görmezden gelmek.
- Olaylar karşısında hızlı bir şekilde olumsuz olarak etkilenerek umutsuzluğa kapılmak.
- Beklentilerinin yüksek olmaması.
Özgüven Eksikliğinin Tedavisi Nedir?
Özgüven duygusu kişinin kişilik yapısı ile doğrudan ilişkili olduğundan özgüven duygusunun geliştirilmesi için bir uzmana gerek duyulur. Bir uzmandan destek alarak Özgüven eksikliğini giderebilirsiniz. Uzman yardımı ile özgüven eksikliği bulunan kişinin kendisi ve çevresini algılayış şekli yeniden ele alarak kişinin olaylara daha rasyonel bakabilmesi sağlanmaya çalışılır. Bu yöntemler ile kişinin günlük yaşantısını etkileyen algıların geçmişte nasıl oluşmaya başladığını ele alarak geçmişte yaşadığı bu olaylara müdahale edilerek kişinin benlik kavramı yeniden yapılandırılmaya çalışılır.
Özgüven eksikliğini gidermenin yolu uzmanlar tarafından psikolojik destek almak olsa da bazı küçük öneriler bu konuda kişiye yardımcı olabilir.
Bu Önerileri Belirtmek Gerekirse Özgüveni Düşük Olan Kişiler;
- Olumlu yanlarınızı görmeye çalışın.
- Başarısız olduğunuz değil de başarılı olduğunuz konuların listesini yapın.
- Sizin için önemli olan ve hedeflerinizi belirleyerek bu hedeflere ulaşmak için gerekli olan yolları belirleyin.
- Kendi içinizde yaptığınız olumsuz konuşmaları fark ederek kendiniz ile yaptığınız olumsuz konuşmaları olumlu hale getirin.
- Belirlediğiniz hedeflere ulaşmak için hedeflerinizi küçük bölümlere bölerek aşama aşama hedeflerinize ulaşma çalışmaları yapın.
- Mükemmel olmaya çalışmaktan vazgeçin.
- Yeni hobiler ve yeni arkadaşlar edinin.
- Yaptığınız işlerde destek gördüğünüz kişiler ile daha fazla zaman geçirin.
- Bazı konularda şikayet etmekten vazgeçin ve kendinizi eleştirmeyin. Size karşı yapılan olumsuz eleştirilere kulaklarınızı kapatın.
Unutulmaması gereken en önemli nokta ise yapmak istediğiniz şeyleri özgüveniniz arttıkça başaramayacağınızdır. Yapmak istediklerinizi yaptıkça yani bir şeyler başarmaya başladıkça özgüveniniz artacaktır.