Bir Sultan Abdal, 15. yüzyılın sonlarında doğup, 16. yüzyılda yaşamış ve bu döneme damga vurmuş çok meşhur bir şahsiyettir. Hayatına dair elimizde çok fazla bir bilgi maalesef yoktur. Yaşamının büyük bir bölümünü Banaz’da geçirdi. 16. yüzyılın ikinci yarısına geldiğimizde Sivas ve çevresinde Alevi-Bektaşi kökenli ve İran yanlısı mezhep olayları ortaya çıktı. O da bu olaylara karışan isimlerden birisi oldu.
Bu olaylar neticesinde Sivas Beylerbeyi Deli Hızır Paşa, Pir Sultan Abdal’ı astıran isim oldu. Ama asıldığı tarih kesin olarak bilinemiyor. Tarihimize bakıldığında 6 adet farklı Pir Sultan İsmi ile karşılaşmaktayız. Bu isimlerin, farklı yüzyıllarda ve farklı çevrelerde yaşadığı rivayet edilmektedir.
Pir Sultan Abdal’ın hayatı menkıbeleşmiştir. Ama Halk Edebiyatı alanında araştırmalar yapan, Halk Edebiyatı’nın akademisyenleri, gerçek Pir Sultan Abdal olarak Banaz’da doğan, Pir Sultan’ı kabul etmektedirler.
“Pir Sultan Abdal” Edebiyatımızdaki Yeri
Pir Sultan Abdal, alevi gelenekleri ve tarikatları içinde büyüyüp gelişen bir isimdir. Eselerinde yine bu alanda eser veren Şah İsmail, Kul Hüseyin ve Kul Himmet’ten etkilendiğini görmekteyiz. Şiirlerinde hem okuyanların hem de dinleyenlerin anlayabileceği son derece duru ve yalın bir dil kullandı.
Pir Sultan Abdal’ın şiirlerinde işlemiş olduğu konulara bir göz attığımızda karşımıza üç ana temel nokta çıkar. Bunlar aşk, tasavvuf ve kavgadır. Onun şiirlerinde gördüğümüz kavga Osmanlı bürokrasisine karşı yapılan bir kavgadır.
O tekke ve tasavvufun kalıplarını aşarak geniş bir halk kesimine hitap edebilen önemli bir kişidir. Pir Sultan Abdal, Halk Edebiyatımızın diğer şairlerine oranla Divan Edebiyatı’ndan etkilenmemiştir.
Pir Sultan Abdal’ın Halk Edebiyatımız ve tarihimiz için önemi onun alevi ekseninde eserler vermesinden gelir. Çünkü o kendisi de alevi bir şairdir. İşte bu sebeple eserlerini Cenab-ı Hak, Hz. Muhammed (SAV), Hz. Ali(r.a) çerçevesinde yazmıştır. Alevi geleneklerine bağlı bir ortamda yetişen şair, Alevi ekolünün ve almış olduğu tekke eğitiminin etkisiyle, insanları bu yola çağıran bir aşık olmuştur.
Şair ayrıca şiirlerinde Allah, İslam Peygamberi Muhammed (SAV), Hz. Ali (r.a), On İki İmam ve Ehl-i Beyt sevgisini çok sık bir şekilde işlemiştir.
“Pir Sultan Abdal” Eserleri
Pir Sultan Abdal, ardından bir sürü şiirler bırakarak vefat etmiştir. Sadettin Nüzhet Ergun, Abdülbaki Gölpınarlı, Pertev Naili Boratav, Cahit Öztelli ve Mehmet Fuad, gibi halk edebiyatımızın önemli araştırmacıları ve daha fazlası Pir Sultan Abdal’ın şiirleri ve hakkında çalışmalar yapmışlardır.