Vitaminler vücudumuzdaki metabolik olayların düzenli olarak gerçekleşmesinde kullanılan organik besinlerdir.Vücudumuzda sindirime uğramazlar ve enerji reaksiyonlarında kullanılmazlar.Vitaminler çözünme durumuna göre ikiye ayrılırlar: yağda eriyenler ve suda eriyenler.
- Yağda çözünenler A,D,E ve K vitaminleri
- Suda çözünenler: B grubu vitaminleri ve C vitamini
Yağda Çözünenler
A vitamini
Vücuda alınımı iki şekilde gerçekleşir.Hayvansal gıdalardan A vitamini şeklinde ve bitkilerden Provitamin-A(karoten) şeklinde alınır. Provitamin-A daha sonra karaciğerde A vitaminine dönüştürülür. A vitamini bağışıklık sisteminin güçlendirilmesi kemik,diş ve dişeti oluşumu ve bunların korunmasında vücutta etkin bir rolesahiptir.
Göz ve epitel dokunun sağlığının korunmasında etkindir. A vitamini eksikliği besinlerde bolca bulunduğundan dolayı pek sık karşılaşılmasa da özellikle beslenme bozuklukları sonucunda gece körlüğü,halsizlik,deride kuruluk ve pullanma,vücut direncinin azalması,dişte kırılganlığın artması,kalp ve böbrek hastalıklarının oluşmasına sebebiyet vermektedir. A vitaminini alabileceğimiz başlıca kaynaklar arasında karaciğer,süt,peynir,yumurta sarısı,deniz ürünleri,yeşil sebze ve meyveler yer almaktadır.Hamilelik ve sonraki dönemde A vitamini ihtiyacı artığı için alınımının artırılması tavsiye edilir.
D vitamini
Vücudumuza bitkisel ve hayvansal besinlerden alınan öncül maddelerin derimizde güneş ışığıyla D vitaminine dönüşmesi yoluyla girer.D vitamini vücutta kalsiyum ve fosfor emilimini düzenleyerek sağlıklı kas ve kemik oluşumunu sağlar.Bağışıklık sistemini kuvvetlendirici etkiye sahiptir.D vitamini eksikliğinde yetişkinlerde Osteomalazi çoçuklarda ise Raşitizm olarak adlandırılan kemik yumuşamasına neden olur.Dişlerde bozulma ise diğer bir etkisidir.D vitamini alabileceğimiz besinler; peynir,tereyağı,yağlı balıklar(somon,uskumru,ton balığı) balık yağı,yumurta,patates,karaciğer olarak sıralanabilir.Büyüme çağındaki güneş ışığı alınımını vücuttaki D vitamini ihtiyacı için önemlidir.
E vitamini
Diğer adıyla Tokoferol önemli bir antioksidandır.Bağışıklık sistemini kuvvetlendirir,hücrelerin yenilenmesini sağlayarak yaşlanmayı geciktirir, göz sağlığını korur.Antioksidan etkisiyle vücuda alınan toksin maddelerin etkisizleştirilmesinde önemli bir etkiye sahiptir. E vitamini eksikliğine bağlı olarak halsizlik ,kansızlık ,görme bozuklukları ve kalp hastalıkları ortaya çıkabilir. E vitamini yönünden zengin olan besinleri buğday, tohumlu besinler, zeytinyağı, soya fasulyesi yağı,balık, ceviz gibi kuru yemişler ve yeşil sebzeler olarak sıralayabiliriz.
K vitamini
Bağırsaklarımızdaki bakteriler tarafından sentezlenebilir. Vücud içindeki en önemli görevi kanın pıhtılaşmasını sağlamaktadır.Yetersiz alımı veya bağırsaklardaki bakterilerin kimyasal maddelerle öldürülmesi sonucu kanın pıhtılaşması engellenerek aşırı kan kaybına neden olmaktadır.K vitamininin başlıca bulunduğu besinler arasında yumurta sarısı,patates,yeşil sebzeler ve yoğurt sıralanabilir.
Suda Çözünenler
C vitamini
İyi bir antioksidandır.Bağışıklık sistemini kuvvetlendirir. Vücud direncini arttırarak vücudu enfeksiyon ve bakterilere karşı korur.Kolesterolü dengede tutar. C vitamini ihtiyacı fazla olduğu için turunçgillerden,patates,yeşil biber,domates,kabak,ıspanak ve maydanoz gibi besinlerden bu ihtiyacı karşılayarak eksikliği durumunda ortaya çıkan skorbit hastalığından korunabiliriz.
B grubu vitaminleri; B1,B2,B5,B6 ve B12 olarak kendi içinde çeşitlenmektedir.
B1 Vitamini
Vücuttaki karbonhidratların enerji dönüşümünü sağlar.Kas ve sinir sisteminin düzenli olarak çalışmasına yardımcı olur.Eksikliği durumunda iştahsızlık,huzursuzluk,unutkanlık,dikkat eksikliği gibi sorunlara yol açabilmektedir.Yumurta sarısı,süt,peynir,yoğurt,brokoli,bezelye,kuru üzüm B1 vitamini yönünden zengin olan besinler olarak sıralanabilir.
B2 Vitamini
Solunum sisteminin işleyişinde ve büyümede görev alır.Eksikliğinde saç dökülmesi,çocuklarda büyümenin yavaşlaması,yanma hissi,katarakt oluşumu ve kilo kaybı ile sindirim sorunlarına yol açabilir.Süt,karaciğer,balık,balık yumurtası,ıspanak,kuru fasulye B2 vitamini yönünden zengin besinler arasında gösterilebilir.
B5 Vitamini
Karbonhidratların,yağların ve proteinlerin hücre içi kullanımında rol oynamaktadır.Alyuvar üretiminde ve stresle mücadelede etkin bir kullanıma sahiptir.Saç ve cilt sağlığını korur.Eksikliğinde yorgunluk,baş ağrısı,iştahsızlık ve saç dökülmesi rahatsızlıklarına yol açmaktadır.Doğada ve besinlerde zengin bir kaynağa sahip olan B5 vitamini karaciğer,kırmızı et,tavuk,yumurta ve kuruyemişler de fazla miktarda bulunmaktadır.
B6 Vitamini
Sinir ve bağışıklık sistemlerinin işleyişinde,kırmızı kan hücrelerinin sentezinde kullanılırlar.Kepek, egzama ve sedef hastalıklarına karşı vücuda direnç kazandırırlar. B6 vitamininin eksikliği durumunda uykusuzluk ve migren tipi baş ağrısı, kansızlık, ciltte kuruluk, görme problemleri, uyuşukluk, adale zayıflığı ve krampları oluştuğu görülmektedir.Yumurta,balık,tavuk,süt,muz,patates ve havuç B6 vitamini bakımından zengin olan besinlerdir.
B12 Vitamini
Vücuda besinlerle yada tütün türevi alışkanlıklarla alınan siyanürün etkisizleştirilmesini sağlar.Kan hücresi yapımında ,protein ve yağların hücre içi kullanımlarının gerçekleşmesinde görev alırlar.Vücuda eksik miktarda alınımları sonucunda pernisiyöz anemi ve sinir sisteminde hasar meydana gelebilir.Karaciğer,yürek,böbrek,kırmızı et,tavuk,süt,peynir ve balık fazla miktarda B12 vitaminine sahip besinlerdir.
Vitaminlerin vücutta yeterli miktarda bulunmamasından dolayı doğabilecek rahatsızlıkları belirttik.Ancak vitaminlerin vücuda fazla miktarda alınımı bazı rahatsızlıklara neden olabilmektedir.Yukarıda belirttiğimiz B grubu vitaminleri vücud içerisinde kullanım alanları öne çıkan en azından bizler tarafından keşfedilenler arasından önemli olanlar olarak adlandırılabilir.Bunlar haricinde B3,B7 ve B(9,10,11) vitaminleride bulunmaktadır.