Emekli sandığı ve SSK’lı çalışan gebelerde doğum öncesi ve sonrası izinler ve kanunlarla ilgili kanuni düzenlemeler aşağıda belirtilmiştir. Gebelerin mağdur olmaması için yapması gereken yalnızca o tarihlerde Sağlık Bakanlığı’na bağlı bir Devlet Hastanesine veya takip oldukları devlet kurumları ile anlaşmalı özel hastanelerde gerekli formaliteleri yerine getirmesidir. Emekli Sandığına bağlı çalışan gebeler yanlarında kurumlarından aldıkları hastaneye sevklerini gösteren kağıtlarını, SSK’lı gebeler ise vizite kağıtlarını ve karnelerini yanlarında getirmelidirler. Bu evrakların (sevk kağıdı- vizite kağıdı)yeni ve en çok 3 gün önce alınmış olmaları gereklidir.
Hem SSK lı hem de devlet memuru (657 sayılı devlet. memuru kanununa tabi) hamile kadınlar 8 haftası doğumdan önce, 8 haftası da doğumdan sonra olmak üzere toplam 16 hafta doğum izni kullanabilmektedirler. Yine doktor raporu ile doğuma 3 hafta kalana kadar çalışabilmekte ve izinlerinin geri kalan kısmını doğum sonrasına aktarabilmektedirler. Yani, çalışan gebeler dilerlerse gebeliklerinin 32. haftasında doktorlarından aldıkları “37. gebelik haftasına kadar daha 5 hafta süre ile çalışmasında gebeliği yönünden sakınca bulunmamaktadır” şeklindeki benzer raporlarla doğum öncesi kullanmadıkları 5 haftalık izni doğum sonrasına aktarabilirler Bu durumda doğum sonrası 8+5= 13 hafta (91 gün) süre ile kanuni olarak izin kullanma hakkına sahip olurlar.
Kanunlar birden fazla bebek bekleyen anne adaylarında (çoğul gebeliklere)ise doğum öncesi izni 8 yerine 10 hafta olarak kullanılabilmelerine olanak sağlamaktadır. Doğum şekli ister sezaryen ister normal doğum olsun, doğum öncesi ve sonrası izinlerini etkilemeyecektir. Özellikle planlı sezeryanların erken yapılması doğum öncesi izne erken ayrılacağı anlamına gelmez. Tüm hesaplamalar son adet tarihine veya bilinmiyorsa en erken dönemde yapılmış ultrasondaki bebeğin büyüklüne göre 40 hafta üzerinden yapılır.
SSK’lı Gebeler İçin Doğum İzni ve Doğum Raporu Hakkında Kanuni Düzenleme
4857 Sayılı İş Kanunun 74. Maddesi
SSK lı anne adayları doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam on altı haftalık süre için çalıştırılmamaları esastır. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye iki hafta süre eklenir yani 10 hafta olarak kullanırlar. Ancak, sağlık durumu uygun olduğu takdirde, doktorun onayı ile kadın işçi isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar işyerinde çalışabilir. Bu durumda, gebenin çalıştığı süreler doğum sonrası sürelere eklenir.
Yukarıda öngörülen süreler işçinin sağlık durumuna ve işin özelliğine göre doğumdan önce ve sonra gerekirse artırılabilir. Bu süreler hekim raporu ile belirtilir.
Hamilelik süresince kadın işçiye periyodik kontroller için ücretli izin verilir.
Hekim raporu ile gerekli görüldüğü takdirde, hamile kadın işçi sağlığına uygun daha hafif işlerde çalıştırılır. Bu halde işçinin ücretinde bir indirim yapılmaz. Bunun için hastaneden hekim raporu gerekmektedir.
İsteği halinde kadın işçiye, onaltı haftalık sürenin tamamlanmasından veya çoğul gebelik halinde onsekiz haftalık süreden sonra altı aya kadar ücretsiz izin verilir. Bu süre, yıllık ücretli izin hakkının hesabında dikkate alınmaz.
Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam bir buçuk saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını işçi kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır.
Devlet Memurları İle İlgili Kanuni Düzenleme
21.07.2004 tarihli ve 25529 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 14.07.2004 tarihli ve 5223 sayılı Kanun ile 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 104 üncü maddesinin (A) bendi; “Memura doğum yapmasından önce 8 hafta ve doğum yaptığı tarihten itibaren 8 hafta olmak üzere toplam 16 hafta süre ile aylıklı izin verilir. Çoğul gebelik halinde, doğumdan önceki 8 haftalık süreye 2 hafta süre eklenir. Ancak sağlık durumu uygun olduğu takdirde, tabibin onayı ile memur isterse doğumdan önceki 3 haftaya kadar işyerinde çalışabilir. Bu durumda, memurun çalıştığı süreler, doğum sonrası sürelere eklenir.
Yukarıda öngörülen süreler memurun sağlık durumuna göre tabip raporunda belirlenecek miktarda uzatılabilir. Memurlara, bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam bir buçuk saat süt izni verilir. Süt izninin kullanımında annenin saat seçimi hakkı vardır.” şeklinde ve 108 inci maddesinin üçüncü paragrafı “Doğum yapan memurlara istekleri halinde 104 üncü maddenin (A) bendinde belirtilen sürelerin bitiminden itibaren 12 aya kadar aylıksız izin verilir.” şeklinde değiştirilmiştir
Dikkat!
Yasal hakkınız olan bu izni kullanabilmeniz için yapmanız gereken işlemler vardır. Bunlardan en önemlisi hamileliğinizin 32. haftasında doktorunuzdan alacağınız durumu belirtir rapor ,tüm ultrasonografi sonuçları ile size en yakın bir devlet hastanesi ya da polikliniğine veya son düzenlemeler ile ssk, emekli sandığı ile anlaşmalı bir özel hastaneye başvurarak raporu onaylatmanız ve çalıştığınız kurumdaki personel bölümüne iletmenizdir.
Daha sonraki işlemler ile ilgili olarak personel biriminizden bilgi alabilir ve işlemleri takip edebilirsiniz. Tereddütte kaldığını durumda bağlı bulunduğunuz kurumdan bilgi almanız mümkün olmaktadır. Önümüzdeki günlerde sisteme dahil olacak olan “sgk” ( sosyal güvenlik kurumu) dahilindeki hastalar için doğum izni, doğum raporu, süt izni gibi haklar için muhtemelen yeni bir kanuni düzenleme yapılacaktır.
Babalar İçin Doğum İzni, Doğum Raporu
İş Yasası’nda erkek işçilere doğum izni verilmesini düzenleyen bir hüküm yoktur. Ancak, 657 sayılı Devlet Memurları Yasası’nda erkek memurlara 3 güne kadar doğum izni verilebileceği hükmünün bulunması eşitlik ilkesini gündeme getirmiştir ve bu nedenle de iş mevzuatında da bu eşitliği sağlamaya yönelik bir çalışmanın varlığından basında haberler çıkmıştır. Fakat şu ana kadar bu konu ile ilgili herhangi bir kanuni düzenleme yapılmamıştır.
“Süt İzni” Nedir Ve İş Kanununa Göre Uygulaması Nasıl Olmaktadır?
Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam bir buçuk saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını işçi kendisi belirler.
Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır. Süt izni çocuğun sağlığı düşünülerek verilmiş bir izindir. Süt izni ile ilgili düzenleme 4857 sayılı İş Kanunu’nun, 74. maddesinde belirtilmiştir.
Süt izninin günlük olarak kullanılması şarttır. Ancak uygulama da görüleceği üzere süt izinleri amacına uygun olarak kullanılmamakta ve/veya kullandırılmamaktadır. Genelde kadın işçiler bu izinleri haftalık veya aylık olarak kullanmaktadır.
Özellikle şehir yaşamında kadın işçinin çocuğunu emzirmek için 1,5 saatliğine işyerinden ayrılıp-dönmesi zordur. Kadın işçilerin bu izinlerini kanaatimce işe bir buçuk saat geç gelerek ve/veya işten bir buçuk saat erken ayrılarak kullanması yerinde olacaktır.
Süt izninin haftalık ve/veya aylık olarak kullandırılması yasa hükmüne aykırılık teşkil eder. 4857 sayılı İş Kanunu süt izninin kanuna uygun olarak kullandırılmaması halinde cezai yaptırım öngörmemiştir. O zaman kadın işçiye süt izni kullandırılmaz ve/veya yasal düzenleme içinde kadın işçinin istediği şekilde kullandırılmaz ise ne olacaktır? Bu durumda kadın işçi 4857 sayılı İş Kanunu’nun 24. maddesine göre iş sözleşmesini tek taraflı fesih edebilecektir. Haklı fesih nedeni ile işvereninden kıdem tazminatı dahil olmak üzere ücret ve benzeri haklarını talep edebilecektir.
Kadın işçinin “Süt İzni ” nasıl kullanacağını işverenliğe dilekçe ile bildirmesi, işverenliğinde kadın işçiye “iznin uygun” görüldüğüne dair bir yazı vermesi gerekir. Verilen dilekçe ve yazı iznin yasaya uygun olarak kullandırıldığının ispatını sağlayacaktır. Kadın işçi süt iznini çocuğu 1 yaşına gelinceye kadar kullanacaktır.
Yasal düzenleme “…bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam bir buçuk saat süt izni verilir…” hükmünü getirerek, süt izninin çocuk 1 yaşına kadar gelene kadar kullandırılabileceğini belirtmiştir.4857 sayılı İş Kanunu süt izninin kanuna uygun olarak kullandırılmaması halinde cezai yaptırım öngörmemiştir.
İşveren tarafından süt izni verilmez ve/veya istediği şekilde kullandırılmaz ise kadın işçi 4857 sayılı İş Kanunu’nun 24. maddesine göre iş sözleşmesini tek taraflı fesih edebilecektir. Haklı fesih nedeni ile işvereninden kıdem tazminatı dahil olmak üzere ücret ve benzeri haklarını talep edebilecektir.
Unutulmamalıdır ki , “Süt İzni” çocuğun sağlığı düşünülerek verilmiş bir izindir.